De boot van Pesse
edio augustus 1955 werd er druk gewerkt aan de realisatie van een deel van de A28 in de toenmalige gemeente Ruinen. Direct ten zuiden van het dorp Pesse, ongeveer 4 kilometer ten noorden van Hoogeveen, kwamen de wegenbouwers een diepe met veen gevulde kom tegen. Om een stevige ondergrond te krijgen resteerde niets anders dan het maar liefst vier meter dikke veenpakket uit te graven om het vervolgens door zand te kunnen vervangen. Het met twee draglines uitgegraven veen werd op karren afgevoerd naar een kuil waaruit zand voor de opvulling van het wegtrace gegraven was. Op 2 tot 2,5 meter diepte kwamen de draglinemachinisten een horizontaal liggende boomstam tegen. Met enige moeite gelukte het een van hen om de boomstam naar boven te halen en op een kar te deponeren. Het oudste vaartuig ter wereld zou aan zijn laatste reis beginnen, ware het niet dat ze toevallig van de kar rolde en ter plaatse bleef liggen.
Enkele dagen later vond een oplettende inwoner van Pesse, de heer Hendrik Wanders (zie foto hiernaast), die in een boerderij 300 meter ten zuiden van de vindplaats woonde, de boomstam en hij zag er onmiddellijk iets bijzonders in. Op een grote kruiwagen vervoerde hij het voorwerp naar zijn huis waar hij het in zijn tuin legde.
De voorzitter van de Drents Prehistorische Vereniging en de penningmeester van de Stichting vrienden van het Drents Museum werden vervolgens gewaarschuwd.
De laatste adviseerde de boom nat te houden met zakken en bracht daarna de directeur van het Biologisch Archeologisch Instituut te Groningen, professor dr. H.T. Waterbolk op de hoogte.
Enkele dagen later al werd de kano door een medewerker van dit Instituut onderzocht. In de boot vond hij nog een stuk hout dat van de zijkant was afgebroken.
De heer Wanders had er geen enkel bezwaar tegen dat de boot zou worden meegenomen naar het Instituut te Groningen. Na conservering zou het object dan een plaats vinden in het Provinciaal Museum van Drenthe.
Vrijwel onmiddellijk nadat de boot was gevonden, werd men geconfronteerd met de moeilijke vraag hoe dit unieke voorwerp moest worden geconserveerd. Hout uit archeologische context kan men niet eenvoudigweg laten drogen. Er zouden scheuren in ontstaan en het zou ernstig vervormen. Uiteindelijk werd besloten de boot in bevroren toestand te laten drogen en niet met een impregneringsmiddel te behandelen. Dit was gemakkelijker gezegd dan gedaan. Er moest een aparte installatie voor worden gebouwd en tot de tijd dat die klaar was, verbleef de boot in een koelruimte van het gemeentelijk abattoir te Groningen. Vervolgens werd het voorwerp nog geruime tijd in een koelcel van een vishandelaar te Groningen opgeslagen bij een temperatuur van min 20 graden Celsius. Het eigenlijke droogproces vond plaats in een luchtdichte cylinder.
De 3 meter lange en 45 centimeter brede kano is gemaakt van de stam van een grove den. De voorzijde versmalt zich vanaf beide zijkanten en de onderkant tot een soort punt die eindigt in een op doorsnede min of meer driehoekige uitstulping. Dit wijst er op dat deze puntige kant is ontstaan door het vellen van de boom met een stenen of hertshoornen bijl. Met dit gereedschap kon een boom namelijk het beste worden omgehakt door deze rondom V-vormig in te kappen totdat het resterende hout zo dun was geworden dat de boom omviel. De achterzijde is pas bijgekapt nadat de boom was geveld en verloopt daardoor schuin naar beneden. Aan de voorzijde is de boot over een grotere afstand massief dan aan de achterzijde waardoor een soort voorplecht is ontstaan.
Al vrij snel na de ontdekking kon de ouderdom van de boomstam worden vastgesteld aan de hand van een pollenanalytisch onderzoek. Meer zekerheid over de datering kwam een aantal weken later. Omgerekend in kalenderjaren weten we nu dat dat de boot ergens tussen 8040 en 7510 jaar voor Chr. Moet zijn vervaardigd. Daarmee is het de oudste boot ter wereld vooropgesteld dat we inderdaad met een vaartuig te maken hebben.
Beluister het radio interview met Dhr. Wanders
